კატეგორია: საქართველოს ძირძველი მემკვიდრეობა

ხევსურთა კოსმოგონია¹ იწყება ღვთისშვილთა ბრძოლით დევების წინააღმდეგ. მორიგე ღმერთი² ფხოველებს მიწა-წყლის მოსაპოვებლად ღვთისშვილებს უგზავნის. რამეთუ კავკასიის მთებში უკვე არსებობენ მკვიდრი ბინადრები. ესენი არიან დევები. თუ დავუშვებთ, რომ დევები არა მხოლოდ მითიურ არსებებს, არამედ ერთ დროს ნამდვილად არსებულ მოსახლეებს წარმოადგენდნენ, მაშინ დევის წოდების ქვეშ ბევრი სხავადსხვა ხალხი უნდა ყოფილიყო მოსაზრებული. ანუ იმ ხალხის კრებული, ვინც დღევანდელი ფშავ-ხევსურეთის უფრო ძველ მკვიდრს წარმოადგენდა. მათი ურთიერთობა ხევსურებთან კომპლექსური ხასიათის იყო. ზოგი მათთან მეგობრობდა, ზოგიც კი მათ სადილად მიირთმევდა. დევები წყაროებში აღწერილნი არიან დიდი ზომის, ჭარბი ძალ-ღონის მქონდე, ველურ არსებებად. ღვთისშვილები კი ანგელოზისებრ ბუნებას ითვისებენ. ისინი მორიგე ღმერთის მეომრებს წარმოადგენენ, რომლებიც ციურად ამაღლებული, ახალი ღმერთისათვის იბრძვიან.

დაწვრილებით „დევები: დემონები თუ ძველი ღმერთები?“

ძველ ქართულ კულტურაში ჯვარ-ხატებს მნიშვნელოვანი ადგილი უკავიათ. ხევსურეთში წინაქრისტიანული ჯვარ-ხატები არა მხოლოდ ღვთისშვილების სამყოფლოებად ითვლება, არამედ ჯვრები თვით ღვთისშვილებს წარმოადგენენ. ამასთანავე ჯვრებს ძალუძთ ფორმის შეცვლა და ფრენით გადაადგილება.¹

დაწვრილებით „წინაქრისტიანული ჯვარ-ხატები, მფრინავი ჯვრები და მკადრეები“

კვლევა საქართველოს მაღალმთიანეთში

საქართველოს მაღალმთიანეთის მიუვალმა ადგილმდებარეობამ მრავალი ძველი წეს-ჩვეულება და არქაული პროფესია შემოგვინახა. ის დიდ ხანს გადაურჩა კოლონიალიზმისა და იმპერიალიზმის მიერ მიყენებულ კულტურულ დარტყმებს. სურვილი მქონდა, რომ უფრო ღრმად შემესწავლა ჩემი ფესვები, რის გამოც გადავწყვიტე წავსულიყავი იმ ადგილებში, სადაც მკვიდრი ცოდნა ყველაზე დიდხანს შემოინახა. Culture Moves Europe- ის მობილობის გრანტის წყალობით, შევძელი კვლევითი პროექტის წამოწყება ქადაგობის უძველეს პროფესიაზე. კვლევითი პროექტი მოისაზრებდა ფშავ-ხევსურეთის მთიან რეგიონებში ადგილობრივი ღვთაებების 20 წინაქრისტიანული ჯვარ-ხატის მონახულებას და ქადაგების პროფესიის შესახებ ინფორმაციის მოძიებას. ქადაგები ითვლებოდნენ ღმერთების “მეენეებად”. ისინი ჯვრების სათქმელს აზიარებდნენ ადამიანებთან. აქ მინდა, რომ გაგაცნოთ ქადაგებს.

დაწვრილებით „ქადაგები – ღმერთების მეენეები“

ხევსურებს ძვირფასი ცოდნა აქვთ შენახული. ბევრი რამ ქართული მითოლოგიის, წინაქრისტიანული წეს-ჩვეულებებისა და ღვთაებებისა და ადამიანების შორის ურთიერთობების შესახებ, ფშავ-ხევსურეთმა შემოგვინახა. ფშავისა და ხევსურეთის ადგილების ძნელად მისადგომი გეოგრაფიიდან გამომდინარე ისინი, მთის რეგიონებისათვის დამახსაიათებლად, ყველაზე დიდ ხანს გადაურჩნენ იმპერიალისტურ დაპყრობებს. მე-19 საუკუნეში რუსეთის იმპერიულმა ძალამ ბოლოს მაინც შეძლო მათ შეხებოდა. აქედან იწყება ხანგრძლივი და სისტემატიური მუშაობა ადგილობრივი კულტურის დარღვევაზე. მიუხედავად ამისა, მხოლოდ 60/70-იან წლებში დაიწყო ხალხის მიზანმიმართული გადასახლებებისა და თემების რღვევის საფუძველზე შექმნილი კულტურული ამნეზიის თვალსაჩინოდ გამოაშკარავება.
ბოლო ათწლეულების განმავლობაში სულ უფრო მეტმა ადამიანმა დატოვა მთა. დღეს ბევრი სოფელი სრულიად მიტოვებულია, ზოგიერთში კი მოსახლეობა ძალიან შემცირებულია, სადაც ზოგჯერ 2,3 ან 4 კომლიღა ცხოვრობს.

დაწვრილებით „შესავალი ხევსურულ კოსმოგონიაში და მისი ისტორიული კონტექსტი“